Giáo án Ngữ văn 10 Cánh diều (mới, chuẩn nhất)


Haylamdo biên soạn và sưu tầm với Bộ giáo án Ngữ văn 10 Cánh diều đầy đủ Học kì 1, Học kì 2 mới, chuẩn nhất theo mẫu giáo án của Bộ GD&ĐT giúp Thầy/Cô soạn giáo án Văn 10 dễ dàng hơn. Hi vọng tài liệu Giáo án Văn 10 này sẽ nhận được những ý kiến đóng góp quí báu từ quí Giáo viên.

Giáo án Ngữ văn 10 Cánh diều năm 2023 (mới, chuẩn nhất)

BÀI 1: THẦN THOẠI VÀ SỬ THI

I. Mục tiêu bài học:

1. Về kiến thức:

Giúp HS xác định và vận dụng được các kiến thức sau vào các hoạt động đọc, viết, nói và nghe:

– Khái niệm thần thoại và sử thi.

– Không gian, thời gian, cốt truyện, nhân vật, lời người kể chuyện và lời nhân vật.

– Quy định dùng từ trong câu và văn bản.

– Đặc điểm của văn bản nghị luận về một vấn đề xã hội (Nghị luận về một hiện tượng đời sống hoặc một vấn đề đặt ra từ tác phẩm văn học).

2. Về năng lực

a. Năng lực chung

- Năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo.

b. Năng lực đặc thù

- Năng lực ngôn ngữ và Năng lực văn học được thể hiện qua các kĩ năng đọc, viết, nói và nghe:

+ Phân tích và đánh giá được một số yếu tố về nội dung (đề tài, chủ đề, thông điệp,…) và hình thức (không gian, thời gian, cốt truyện, nhân vật, lời người kể chuyện và lời nhân vật,...) của truyện thần thoại, sử thi; thấy được một số điểm gần gũi giữa các tác phẩm văn học thuộc các nền văn hoá khác nhau.

+ Nhận biết và sửa được lỗi dùng từ về hình thức ngữ âm, chính tả và ngữ nghĩa; có thói quen cân nhắc trong việc sử dụng từ ngữ để diễn đạt chính xác, đạt hiệu quả giao tiếp.

+ Viết được văn bản nghị luận xã hội về một hiện tượng trong cuộc sống hoặc một vấn đề đặt ra từ tác phẩm văn học.

+ Biết thuyết trình về một vấn đề xã hội, có sử dụng kết hợp phương tiện ngôn ngữ với các phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ.

3. Về phẩm chất:

– Cảm phục và trân trọng những người anh hùng, những giá trị nhân văn cao đẹp; tôn trọng và có ý thức tìm hiểu các nền văn học, văn hoá Việt Nam và các nước trên thế giới.

– Biết quý trọng ngôn ngữ, có ý thức trong việc sử dụng ngôn ngữ.

– Biết bồi đắp đức tính tốt đẹp và có ý thức loại trừ những thói quen xấu, những tính cách chưa tốt của bản thân.

II. Thiết bị dạy học và học liệu

1. Thiết bị:

- Máy chiếu, máy tính, Giấy A0 hoặc bảng phụ để HS làm việc nhóm, Phiếu học tập, …

2. Học liệu: SGK Ngữ văn 10 - Tập 1, sách bài tập đọc hiểu; …

III. Tiến trình dạy học

  1. DẠY HỌC ĐỌC HIỂU

VĂN BẢN 1 : HÊ-RA-CLÉT ĐI TÌM TÁO VÀNG

1. TRƯỚC GIỜ HỌC

GV hướng dẫn HS:

- Xem lại và nắm chắc kiến thức ngữ văn cơ bản về thần thoại (khái niệm, không gian, thời gian, cốt truyện, nhân vật, lời người kể chuyện và lời nhân vật) (tr11-12).

- Đọc phần 1. Chuẩn bị (tr13) để nắm bắt các định hướng/cách thức đọc hiểu một văn bản thần thoại.

- Tìm hiểu một số thông tin về thần thoại Hy Lạp. Ghi rõ nguồn cung cấp các thông tin ấy.

- Đọc văn bản (ít nhất 3 lần): chú ý nhan đề, các câu đứng ở đầu mỗi đoạn, chú thích, hướng dẫn ở hộp bên phải...

- Tìm hiểu thêm các chiến công khác của Hê-ra-clét và các thông tin về thần thoại Hy Lạptừ các nguồn khác nhau (sách, báo, Internet,…); lựa chọn và ghi chép lại một số thông tin quan trọng liên quan đến câu chuyện Hê-ra-clét đi tìm táo vàng.

- Trả lời các câu hỏi nêu ở sau văn bản đọc hiểu, ghi câu trả lời vào vở soạn bài.

2. TRONG GIỜ HỌC

HOẠT ĐỘNG 1: MỞ ĐẦU

1.1. Mục tiêu: Thu hút sự chú ý, tạo hứng thú học tập; kết nối những bài học trước đó; huy động tri thức nền và trải nghiệm của HS. Đồng thời, qua đó, nêu nhiệm vụ học tập.

1.2. Nội dung: Kiến thức, vốn sống của HS có liên quan đến bài học.

1.3. Sản phẩm: Bảng liệt kê tên những chiến công của nhân vật Hê-ra-clét trong thần thoại Hy Lạp

1.4. Tổ chức thực hiện:

Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm cần đạt

- GV yêu cầu HS trong 2 phút, hãy liệt kê những chiến công của nhân vật Hê-ra-clét. Trong đó, em ấn tượng nhất với chiến công nào? Vì sao?



GV yêu cầu HS trình bày, phản biện sản phẩm của bạn/ nhóm bạn.

GV nhận xét, khen thưởng, biểu dương HS rồi nêu nhiệm vụ học tập: tìm hiểu nội dung, ý nghĩa và xác định đặc điểm của văn bản thần thoại, bước đầu hình dung cách thức đọc hiểu văn bản thần thoại Hy Lạp.

- HS có thể lựa chọn chiến công bản thân yêu thích và giải thích vì sao thích chiến công đó.

+ Giết con sư tử ở Nemea

+ Bắt con rắn Hydra

+ Giết con nai ở Cerynaea

+ Bắt sống con heo rừng ở núi Erymanthus

+ Dọn phân ở chuồng ngựa của Augeas

+ ……





HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

2.1. Mục tiêu: Phân tích và đánh giá được một số yếu tố về nội dung (đề tài, chủ đề, thông điệp,...) và hình thức (không gian, thời gian, cốt truyện, nhân vật, lời người kể chuyện và lời nhân vật,...) của truyện thần thoại; thấy được một số điểm gần gũi giữa các tác phẩm văn học thuộc các nền văn hoá khác nhau.

2.2. Nội dung: Đọc văn bản; vận dụng các tri thức công cụ đã được cung cấp trong phần Kiến thức ngữ vănChuẩn bị vào đọc hiểu hình thức và nội dung của văn bản; trả lời các câu hỏi đọc hiểu sau văn bản.

2.3. Sản phẩm: Bài trình bày bằng miệng hoặc phiếu học tập đã hoàn thành.

2.4. Tổ chức thực hiện:

Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm cần đạt

I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG

GV gọi một số HS nêu những thông tin tìm hiểu được về thần thoại Hy Lạp và chốt lại một số điểm cần lưu ý.















- GV gọi HS nêu bối cảnh và vị trí của đoạn trích?

- HS trình bày sản phẩm của cá nhân bằng lời nói hoặc kết hợp giữa lời nói với các phương tiện hỗ trợ (ảnh, thông tin trên web).

- GV nhận xét và chốt lại các thông tin chính.

- GV gọi một số HS trình bày phần Kiến thức ngữ văn có liên quan bài đọc hiểu và nêu những câu hỏi, băn khoăn. Trước khi giải đáp câu hỏi, băn khoăn của HS, GV nên khuyến khích những HS khác trả lời.

1. Thần thoại Hy Lạp

- Thần thoại: là thể loại ra đời sớm nhất trong lịch sử kể chuyện dân gian của các dân tộc, có nội dung hoang đường, tưởng tượng về các vị thần, những nhân vật sáng tạo ra thế giới… phản ánh nhận thức, cách lí giải của con người thời nguyên thủy về các hiện tượng tự nhiên và xã hội.

- Thần thoại Hy Lạp: Là tập hợp những huyền thoại và truyền thuyết của người Hy Lạp cổ đại liên quan đến các vị thần, các anh hùng, bản chất của thế giới và nguồn gốc cũng như ý nghĩa các tín ngưỡng, các nghi lễ tôn giáo của họ.

2) Đoạn trích Hê-ra-clét đi tìm táo vàng

a. Bối cảnh: SGK trang 14

b. Vị trí và nội dung chính: Kể về hành trình đi tìm táo vàng – chiến công thần kì cuối cùng của người anh hùng Hê-ra-clét.


II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

- GV gọi 1 số HS, mỗi HS đọc một phần văn bản đã được đánh số/ GV cũng có thể kiểm tra việc đọc ở nhà của HS bằng cách yêu cầu HS tóm tắt câu chuyện.

- HS đọc văn bản theo yêu cầu.

HS đọc to, rõ ràng, lưu loát; tóm tắt truyện.

GV yêu cầu HS chia sẻ những nội dung tiếp nhận được theo các chỉ dẫn đọc ở bên phải văn bản. GV khuyến khích, động viên để HS chia sẻ một cách thoải mái theo cảm nhận cá nhân; giúp HS thấy đọc văn cũng là một quá trình giải mã những kí hiệu ngôn ngữ, tùy thuộc vào tri thức nền và kinh nghiệm, trải nghiệm của mỗi người.

HS thực hiện hoạt động theo yêu cầu.

GV hướng dẫn HS tìm hiểu bố cục của đoạn trích.

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân và trả lời Câu 1 trong SGK: Mỗi phần trong văn bản Hê-ra-clét đi tìm táo vàng kể về sự kiện gì?



HS trình bày sản phẩm của cá nhân.

GV nhận xét câu trả lời của HS và bổ sung: Các đoạn tóm tắt nội dung lược trích cho biết Hê-ra-clét đã phải trải qua nhữngcuộc thử thách khác: giao đấu với hai cha con thần Chiến tranh A-rét; chiến đấu với vua Ai Cập để giải thoát cho mình không bị trở thành vật hiến tế.

1. Bố cục của đoạn trích

- Văn bản Hê-ra-clét đi tìm táo vàng gồm bốn phần, mỗi phần kể về sự kiện sau:

+ Phần 1: Giới thiệu thử thách lấy táo vàng của Hê-ra-clét.

+ Phần 2: Hê-ra-clét giao đấu với gã khổng lồ độc ác Ăng-tê.

+ Phần 3: Hê-ra-clét giải thoát cho vị thần ân nhân của loài người, Prô-mê-tê tại núi Cô-ca-dơ.

+ Phần 4: Hê-ra-clét được thần Át-lát lấy táo vàng giúp và cuộc đấu trí giữa Át-lát và Hê-ra-clét.


GV hướng dẫn HS tìm hiểu những chi tiết hoang đường, kì ảo trong đoạn trích.

- GV yêu cầu cá nhân HS làm việc theo cặp để trả lời Câu 2 trong SGK: Chỉ ra những chi tiết hoang đường, tưởng tượng trong đoạn trích. Ý nghĩa của mỗi chi tiết ấy?

- HS trình bày sản phẩm của cặp đôi.

- GV nhận xét câu trả lời của HS.

2. Các chi tiết hoang đường, kì ảo

- Những chi tiết hoang đường, tưởng tượng trong đoạn trích:

+ Con rồng La-đông có một trăm cái đầu (có lời đồn là nó có một cái đầu không bao giờ ngủ) để canh giữ khu vườn có cây táo vàng.

+ Khi Hê-ra-clét giao đấu với Ăng-tê, hễ chân Ăng-tê chạm đất thì sức mạnh lập tức lại tăng thêm vì được thần Đất Mẹ Gai-a tiếp sức.

+ Thần Dớt đóng đanh xiềng Prô-mê-tê vào núi đá, sai một con đại bàng mỏ quắm móng nhọn ngày ngày tới mổ bụng ăn gan nhưng buồng gan của Prô-mê-tê là bất tử.

+ Thần Át-lát khom lưng giơ vai chống đội bầu trời và sau đó Hê-ra-clét làm thay để thần đi lấy cho ba quả táo vàng.

- Ýnghĩa của mỗi chi tiết:

HS tự do bày tỏ cách hiểu của bản thân nhưng cần đảm bảo thuyết phục, lô-gic với nội dung câu chuyện, đồng thời không trái với pháp luật và đạo đức. Có thể tham khảo gợi ý sau:

+ Ý nghĩa của chi tiết 1: Những khó khăn, nguy hiểm mà Hê-ra-clét phải vượt qua để lấy được những quả táo vàng.

+ Ý nghĩa của chi tiết 2: Làm tăng thêm thử thách cho Hê-ra-clét; khẳng định Đất Mẹ là cội nguồn của sự sống và sức mạnh, chính Đất Mẹ đã truyền sức mạnh cho đứa con của mình là Ăng-tê. (Đỗ Trung Quân: “Quê hương nếu ai không nhớ – Sẽ không lớn nổi thành người”)

+ Ý nghĩa của chi tiết 3: Tinh thần bất khuất và sức sống mãnh liệt của Prô-mê-tê, ngợi ca sự hồi sinh bất diệt của chính nghĩa.

+ Ý nghĩa của chi tiết 4: Lí giải sự hình thành trái đất do thần Át-lát mang trên vai cả bầu trời; thể hiện khát vọng chinh phục tự nhiên vô cùng lớn lao của con người, khẳng định sức mạnh tiềm tàng, vĩ đại của con người bé nhỏ trong vũ trụ.

GV hướng dẫn HS phân tích nhân vật Hê-ra-clét

- GV yêu cầu cá nhân HS làm việc và trả lời câu hỏi:

+ Nhân vật Hê - ra - clét được giới thiệu như thế nào?













+ Hê - ra - clet được đặt vào một tình huống thử thách như thế nào?
















- Em có nhận xét gì về tình huống thử thách ấy?


- GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm (theo kĩ thuật khăn trải bàn) và trả lời câu hỏi: Hê-ra-clet đã vượt qua những thử thách như thế nào để thực hiện nhiệm vụ? Từ đó hãy nhận xét nhân vật Hê-ra-clet là người như thế nào?






3. Nhân vật Hê-ra-clét trong đoạn trích

a. Khái quát về nhân vật Hê-ra-clét

- Hê-ra-clét là con của thần Dớt và một người phụ nữ dưới trần gian.

- Vì ghen tuông nên nữ thần Hê-ra – vợ của Dớt đã nhiều lần tìm cách hãm hại chàng.

- Hê-ra-clét nổi tiếng với mười hai kỳ công khi phải làm nô lệ cho vua Ơ-ri-xtê để chịu sự trừng phạt cho việc giết vợ, con của mình - hành động là kết quả của một cơn điên do Hê-ra gây nên.

=> Hê-ra-clét đã trờ thành biểu tượng cho sức mạnh thể chất và tinh thần cho người Hi Lạp cổ đại.

b. Tình huống thử thách:

- Phải thực hiện nhiệm vụ mà vị vua Ơ-ri-xte giao phó: “phải đoạt được những quả táo vàng của những tiên nữ E-xpe-rit đem về”.

- Nguồn gốc của cây táo vàng: Nữ thần Đất Gai-a vĩ đại đã tặng cây táo vàng cho nữ thần Hê-ra làm quà mừng nhân ngày nữ thần Hê-ra kết hôn với đấng phụ vương Dớt.

- Điểm đặc biệt của khu vườn có cây táo vàng:

+ Được trồng ở khu vườn của nữ thần Hê-ra

+ Được canh giữ nghiêm ngặt

+ Không ai xác định được vị trí của nó

=> Nhận xét: Nhiệm vụ của Hê-ra-clet là vô cùng khó khăn.

c. Hành trình vượt qua thử thách của Hê-ra-clet

- Hành trìnhkhó khăn, xa xôi đi tìm vườn táo (sự kiện 1).

+ Phải lặn lội từ Châu Âu sang Châu Á để hỏi đường

+ Phải giao đấu với hai cha con thần chiến tranh A-Ret

+ Đi tìm thần Biển Nê-rê để hỏi đường

+ Đi ngược lên miền cực Bắc, băng qua sa mạc nóng như thiêu như đốt

+ Chiến đấu để tự giải thoát khi bị vị Vua Ai Cập bắt làm vật hiến tế.

Hê-ra-clet có lòng dũng cảm và ý chí nghị lực phi thường.

- Chiến đấu và chiến thắng với gã khổng lồ độc ác Ăng-tê (sự kiện 2).

+ Ăng- tê: là con trai của thần Biển và thần Đất mẹ Gai-a -> Mỗi khi chân Ăng-tê chạm đất, Đất mẹ Gai - a lại truyền cho sức mạnh, đó là một sức mạnh bất khả chiến bại.

+ Cuộc giao đấu: Khi phát hiện ra điểm bí mật tạo nên sức mạnh của Ăng-tê, Hê-ra-clet đã dùng trí tuệ và lừa miếng sơ hở của Ăng-tê, gồng mình nhấc bổng Ăng-tê lên cho chân lìa khỏi mặt đất…

+ Kết quả: Hê-ra-clet đã kết liễu sinh mạng của gã khổng lồ độc ác Ăng-tê

Hê-ra-clet là người có tài năng phi thường, có lòng dũng cảm vô song và trí tuệ lỗi lạc

- Gặp gỡ và giải cứu thần Pro-mê-tê: (sự kiện 3)

+ Pro-mê-tê là ân nhân của loài người, vì trao cho loài người ngọn lửa thiêng nên đã bị thần Dớt trừng phạt (dẫn chứng)

→ Pro-mê-tê đã chịu đựng cực hình như thế qua bao nhiêu thế kỉ nhưng không hề khuất phục Dớt, không chịu nói một lời van xin.

+ Giải cứu Pro-mê-tê:

“…cảnh tượng thương xót và tàn nhẫn ấy đang diễn ra như chọc vào mắt chàng. Không phải đắn đo suy nghĩ gì, Hê-ra-clet giương cung và buông dây”

→ Kết quả: Giết chết con đại bàng, chặt xiềng xích cho Pro-mê-tê

Hê-ra-clet vô cùng phẫn nộ trước cái ác, trước sự bất công và đã hành động theo tiếng gọi của chính nghĩa, tiếng nói của trái tim.

- Gặp gỡ thần Át-lat: (sự kiện 4)

+ At-lat: là người phạm tội với thần Dớt → phải chịu hình phạt: khom lưng, giơ vai chống cả bầu trời

+ Khi phát hiện âm mưu của thần Át-lát, Hê-ra-clet đã tương kế tựu kế, tươi cười nhờ thần chống trời một lúc cho mình kiếm tấm áo, tấm da lót cho đỡ đau vai, sau đó thẳng thắn từ chối nhiệm vụ.

→ Hê-ra-clet là người thông minh, mưu trí.

=> Như vậy, nhân vật Hê-ra-clét là người hội tụ đầy đủ vẻ đẹp của sức mạnh và trí tuệ, lòng dũng cảm và trái tim nhân hậu, trí dũng song toàn.

III. TỔNG KẾT

- GV yêu cầu HS làm việc nhóm, trả lời câu hỏi: Đoạn trích phản ánh nhận thức và cách lí giải của con người thời cổ đại về điều gì? Theo em, ngày nay câu chuyện Hê-ra-clét đi tìm táo vàng có còn sức hấpdẫn không? Tại sao?

Đồng thời, GV yêu cầu HS rút ra những đánh giá khái quát về nội dung, hình thức của văn bản và cách đọc thể loại thần thoại.

- HS làm việc nhóm, làm trên giấy A0/bảng/máy tính.

- GV yêu cầu các nhóm trình bày sản phẩm, nhận xét sản phẩm của mỗi nhóm và chốt lại những thông tin cơ bản.








1. Nội dung và ý nghĩa của văn bản

- Nội dung: Thông qua chiến công đi tìm táo vàng của người anh hùng Hê-ra-clét, đoạn trích đã phản ánh nhận thức, cách lí giải của con người cổ đại về hành trình gian khổ của con người chinh phục thiên nhiên và về các hiện tượng tự nhiên và xã hội.

- Đề tài: Thần thoại về nhân vật anh hùng.

- Chủ đề: Ca ngợi nhân vật anh hùng, biểu tượng cho sức mạnh, trí tuệ và khát vọng.

- Thông điệp: Để đi tới thành công, đòi hỏi con người phải có đủ sức mạnh, ý chí quyết tâm vượt qua khó khăn, thử thách.

2. Hình thức của văn bản

- Cốt truyện li kì, hấp dẫn;

- Không gian vũ trụ, thời gian quá khứ nguyên sơ của loài người;

- Chi tiết thần kì khiến nhân vật anh hùng hiện lên kì vĩ, phi thường;

- Lời kể ở ngôi thứ 3 khiến diễn tiến câu chuyện lô-gic, dễ theo dõi.

3. Cách đọc thần thoại

- Xác định được các sự việc chính, bối cảnh diễn ra những sự việc ấy.

- Chỉ ra được những nhân vật của câu chuyện, đặc biệt là nhân vật chính; phân tích được nhân vật chính.

- Nêu được ý nghĩa của những chi tiết thần kì trong văn bản.

- Nêu được mục đích của văn bản.

- Vận dụng các kiến thức, kĩ năng đã đọc vào giải quyết các tình huống trong thực tiễn.


HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP

3.1. Mục tiêu: HS vận dụng kiến thức trong bài học để thực hiện được bài tập GV giao.

3.2. Nội dung: HS tham gia trả lời câu hỏi trắc nghiệm.

3.3. Sản phẩm: Câu trả lời đúng của HS.

Dự kiến câu trả lời:

........................................

........................................

........................................